MISJA
PNKK W POLSCE MIEDZYWOJENNEJ I POWOJENNEJ
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości PNKK rozpoczął działalność misyjną w ojczystym kraju. Pierwszym biskupem Diecezji Misyjnej PNKK w Polsce został ks. Franciszek Bończak. Rozpoczęto starania o zarejestrowanie Kościoła przez władze państwowe. Niestety kolejne rządy II Rzeczypospolitej naciskane przez różne czynniki nigdy takiej rejestracji nie dokonały.
Polski Narodowy Kościół Katolicki musiał w tym okresie zmagać się z nietolerancją, nieraz z wrogością, a nawet z zaplanowanym zwalczaniem. Pomimo tych trudności, według oficjalnych informacji, w lipcu 1939 roku PNKK w Polsce liczył ok. 100 tys. wiernych, skupionych w 52 parafiach i 12 filiach parafialnych, w których opiekę duszpasterską sprawowało 52 księży.
W czasie II wojny światowej Kościół poniósł dotkliwe straty, jego struktury zostały niemal całkowicie rozbite. Poważnym ciosem było aresztowanie w 1942 roku ks. bpa Józefa Padewskiego. Ogółem Kościół stracił 28% duchowieństwa.
Po zakończeniu wojny Kościół rozpoczął odbudowywanie swoich struktur kościelnych. 14.IX.1945 roku Rada Kościoła złożyła w Ministerstwie Administracji Publicznej prośbę o prawne uznanie Kościoła. Decyzją z dnia 01.02.1946 PNKK został uznany jako: "publiczno-prawny związek religijny". Prawne uznanie Kościoła dało wielką nadzieję na możliwość normalnej pracy duszpasterskiej.
Na podst.
1. Konrad Białecki, Kościół Narodowy w Polsce, WP, Poznań 2003.
2. E.Wrchoł, PNKK w Polsce 1922-1952.
3. W.Wysoczański, Polski Nurt Starokatolicyzmu, ChAT,W-wa 1975.
CZASY POLSKI SOCJALISTYCZNEJ
Zaistniałe zmiany po polityczne w Polsce po II wojnie światowej nie tylko uniemożliwiły dalszą misje PNKK, ale praktycznie całkowicie ten Kościół zniszczyły.
Władze komunistycznej Polski niechętnie odnosiły się do PNKK. Bez wątpienia dlatego, że że na czele Kościoła w Polsce stał obywatel USA,ks. Biskup Józef Padewski. Według komunistycznej propagandy źródłem wszelkiego zła na świecie były Stany Zjednoczone. W 1951 r. władze PRL postanowiły podporządkować sobie duchownych i wiernych PNKK. Poprzez działania agenturalne wyłoniono grupę współpracujących z UB i SB duchownych PNKK. W styczniu 1951 roku aresztowano Biskupa Józefa Padewskiego oraz jednego z najbardziej zasłużonych duchownych PNKK, księdza Edwarda Narbutta-Narbuttowicza, którego skazano na karę śmierci. Powodem aresztowania Biskupa Padewskiego, było ujawnienie przez ks. Kołakowskiego zbrodni katyńskiej. Ks. Kołakowski zbiegł przez Watykan do PNKK w USA. Władze PRL zażądały od Biskupa zrzeczenia się obywatelstwa amerykańskiego i podpisania deklaracji popierającej działania władz PRL. Bp Padewski tego nie uczynił. Na skutek stosowanych w czasie śledztwa presji, znęcania się i maltretowania, zmarł. Padł ofiarą spisku i działalności agenturalnej.
22 stycznia 1951 roku dyrektor Urzędu do spraw Wyznań Antoni Bida powołał sześcioosobowe Tymczasowe Kolegium Rządzące PNKK z księdzem Józefem Dobrochowskim na czele. Kolegium zorganizowało w lutym 1951 roku zjazd krajowy PNKK, który odbył się pod znakiem entuzjastycznego poparcia dla rządu. Potępiono na nim amerykański imperializm i zerwano wszelkie więzi z Kościołem narodowym w USA. W ślad za tym jesienią tego roku zmieniono nazwę na Kościół Polskokatolicki. Gwarantem zmian według życzeń komunistów miał być z ks. Eugeniusz Kregielewicz, który skrupulatnie realizowali zlecenia władz, kontynuując czystkę w szeregach kapłańskich oraz dopilnowując w sierpniu 1951 zmiany nazwy Kościoła z PNKK na Kościół polskokatolicki, a co za tym idzie zamknięcia działalności PNKK i powołania do życia nowego, rządowego „kościoła” – polskokatolickiego – do którego siłą wcielono parafie PNKK do nowego tworu „polskokatolickiego, tłumacząc wiernym, że chodzi tu tylko o zmianę nazwy Kościoła .
W ten sposób komunistyczne władze przejęły pełną kontrolę nad nowym odłamem wyznaniowym. Postanowiono wykorzystać go w walce przeciwko Kościołowi Rzymsko-Katolickiemu
Na podstawie :
1. Biuletyn IPN, 3/03/04, „Lepsi Katolicy” Konrad Białecki – prof. UAM w Poznaniu
2. Historia manipulacji”, Marek Lasota, polonista i historyk, pracownik krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, współautor książek Kościół zraniony. Proces Kurii Krakowskiej i Polska. Historia 1939 -2003.
Następcą biskupa Kregielewicza, z nadania władz komunistycznych był Maksymilian Rode, wcześniej sekularyzowany przez Watykan, na własne życzenie były kapłan rzymsko-katolicki przyznający się oficjalnie do współpracy z komunistycznymi mocodawcami. Od tej pory Władze ówczesne miały swój Kościół : mianowały biskupów, wyrzucały ich ze stanowisk, kierowały polityką kadrową, obsadzały duchownych, finansowały całą działalność organizacyjną. Tak było przez długie lata, prawie do czasów współczesnych. Archiwalia, przynajmniej te dostępne, w pełni to potwierdzają. Był to Kościół funkcjonujący tak jak w obrębie prawosławia rosyjskiego w międzywojniu słynny ruch obnowoleczeski. To był rodzaj „piątej kolumny” mającej ostatecznie zniszczyć prawosławie. W przypadku Kościoła polskokatolickiego jego dezintegracyjna działalność była skierowana przede wszystkim przeciwko Kościołowi Rzymsko-Katolickiemu, stąd też tyle tak głośnych konfliktów.
(Na podstawie: Biuletyn IPN, 3/03/04 „Zwalczani i koncesjonowani. O mniejszościach wyznaniowych w PRL” -Kazimierz Urban – prof. AE w Krakowie)
Dziś "wydaje się, że temu Kościołowi najwięcej czasu zajmie próba uwolnienia się od opinii "negatywnego bohatera" PRL - i to niezależnie od dramatycznych okoliczności, które go takim uczyniły.
R.Michalak. Divide et impera. Szkic o złożoności polityki wyznaniowej PRL, Warszawa, IPN, 1(7) 2005.
POWRÓT DO ZRÓDEŁ PO 1989 r.
Po 1989 wytykani przez społeczeństwo polskie, „polskokatolicy” – jako wierni komunistom, mieli nadzieje na powrót do jedności z PNKK w USA i na odcięcie się od niechlubnej przeszłości. W tym kierunku szedł kolejny biskup Kościoła polskokatolickiego Tadeusz Majewski. Jednak na przeszkodzie stanął mu jego koadiutor. W 1995 r. Urząd ds. Wyznań, wśród urzędników którego, znajdowali się jeszcze dawni PRL-owski funkcjonariusze, narzucił Kościołowi polskokatolickiemu kolejnego zwierzchnika, który zdelegalizował wszystkie prawne organa Władzy Kościelnej, przeprowadził Synod wg swojego planu, objął kierownictwo w Kościele . W styczniu 1995 r. pikietą przed Kuria Biskupia wierni zaprotestowali przeciwko takiemu sposobowi obejmowania władzy w Kościele. Przy parafii PNKK w Warszawie , tego samego roku, powstał Komitet Obrony Kościoła Narodowego, który rozpoczął czynić starania o reaktywacje misji Kościoła Narodowego w Polsce. Starania wiernych zostały uwieńczone legalizacją PNKK w RP , która nastąpiła decyzją MSWiA w dniu 6 października 2006 r.
Na podstawie : P. Bieliński, Kościół Polskokatolicki – czas przemian, Biuletyn KAI, 1995 r.